Δόμνα Παναγοπούλου, Ζωγράφος | Συνέντευξη

Η Δόμνα Παναγοπούλου είναι ζωγράφος. Με την έκθεσή της «Παλιό Γκάζι – Στις γειτονιές της ψυχής μου» που συνεχίζεται έως τις 25 Ιουνίου στο Κατάλυμα της Γαλλίας στη Ρόδο, μάς ταξιδεύει μέσα από την καλλιτεχνική της ματιά σε έναν γοητευτικό κόσμο μίξης διαφορετικών πολιτισμών, χρωμάτων και αρωμάτων. Έναν κόσμο όπου όλα μπερδεύονται γλυκά.

Εντυπωσιακή, πολυδιάστατη εικαστική έκφραση με έργα που υμνούν την ουσία της ζωής από μία αυθεντική καλλιτέχνιδα με την οποία είχαμε τη χαρά να συνομιλήσουμε.

Συνέντευξη στην Ευρυδίκη Κοβάνη

Πώς προέκυψε η ιδέα της έκθεσης;

Η ιδέα για την έκθεση «Παλιό Γκάζι» προέκυψε τελείως αναπάντεχα. Την περασμένη χρονιά μετέφερα από την Αθήνα στη Ρόδο όλα μου τα έργα, που τα είχα τρία χρόνια σε μια αποθήκη. Μέσα σε λίγο καιρό βρήκα εργαστήριο, ένα μικρό συμπαθητικό μαγαζάκι κοντά στο σπίτι μου στη Ρόδο. Έτσι δημιουργήθηκε η “Φωλιά της τέχνης”. Για να αποσυμφορηθεί ο χώρος σήκωσα τα έργα στους τοίχους.

Όταν ήρθε στο εργαστήριο η κα Μοσχή (την είχαμε καλέσει εγώ με μια φίλη ζωγράφο για να δει τις δουλειές μας, κυρίως μικρά μεγέθη) κι αντίκρυσε τα μεγάλα έργα στους τοίχους είπε: «Αυτά θα εκθέσουμε, τα μικρά έργα θα δολοφονηθούν στο χώρο του καταλύματος». Της έδειξα όλη την σειρά των έργων. Ενθουσιάστηκε κι έτσι κλείσαμε την έκθεση.

Πότε και πώς γεννήθηκαν αυτά τα έργα;

Τα έργα είχαν γίνει την δεκαετία του ‘90 στην Αθήνα, τότε που είχα εργαστήρι -το οποίο αργότερα έγινε και σπίτι- στην περιοχή Γκάζι, εκεί που σήμερα είναι η Τεχνόπολη.

Τότε όμως η ατμόσφαιρα ήταν τελείως διαφορετική. Περιοχή γεμάτη χαμόσπιτα, φαναρτζίδικα και μικρές βιοτεχνίες. Στους δρόμους και στις αλάνες κυκλοφορούσαν παιδιά μουσουλμανικών οικογενειών που γέμιζαν χρώμα τη γειτονιά με τις χαρούμενες φωνές και τα παρδαλά ντυσίματα τους.

Αυτά έγιναν τα αντικείμενα της έμπνευσής μου. Αυτά, τα σπίτια, το Γκάζι και το παζάρι της Κυριακής στην Ερμού. Τον τίτλο μού τον βρήκε ο καλός φίλος Β. Η. που είναι ζωγράφος και συγγραφέας.

Τι ήταν αυτό που έκανε το Γκάζι «γειτονιά της ψυχής σας»;

Όλα τα παραπάνω. Οι γάμοι των τούρκων σε διαφορετικές γειτονιές την κάθε φορά, οι μουσικές που ξεχύνονταν απ’ τις αυλές τους, το καφενεδάκι της κυρά Ευτυχίας που μαζευόμασταν όλοι οι γείτονες ζωγράφοι (γιατί μετά από εμάς ήρθαν κι άλλοι).

Η ελευθερία που είχαμε στο εργαστήριο, όπου το πάτωμα ήταν τσιμεντένιο και μπορούσαμε να δουλεύουμε χωρίς να μας πειράζει αν θα λερώσουμε κάτω. Η θέα της περιοχής από ψηλά. Από την βεράντα μου έβλεπα το Γκάζι κι ακριβώς στην μέση της δεξαμενής την Ακρόπολη.

Ένας ζωγράφος βλέπει διαφορετικά τον κόσμο;

Ένας ζωγράφος βλέπει τον κόσμο με τα μάτια της ψυχής του. Ανάλογα με το τι έχει περάσει, ανάλογα με τον βαθμό ευσυγκινησίας του όταν αντικρύζει κάτι, ανάλογα με την έλξη που του προκαλεί αυτό που συμβαίνει μπροστά του.

Κάτι στην κίνηση, κάτι στο χρώμα, κάτι στο σχέδιο ενός αντικειμένου ή ενός χώρου τού προκαλεί την ανάγκη να το αποτυπώσει με τα δικά του μέσα για να το δείξει πάλι στον κόσμο, λουσμένο στον έρωτα που νιώθει γι’ αυτό.

Ποια τεχνοτροπία χρησιμοποιήσατε στα έργα σας;

Τα συγκεκριμένα έργα έχουν γίνει με μικτά υλικά, σκόνες αγιογραφίας και κόλλα ακρυλική και με κολλάζ χαρτιών, υφασμάτων, δαντελών και πριονιδιών. Οι πινελιές αδρές.

Τι να πω. Είναι και κολλάζ και ζωγραφική μαζί. Είναι κι εξπρεσιονισμός και σουρεαλισμός.

Ίσως κάποιος ιστορικός τέχνης θα μπορούσε καλύτερα να με κατατάξει. Αλλά και γιατί να πρέπει να με κατατάξει, αφού μπορεί να είναι τελείως προσωπική αυτή η τεχνοτροπία; Είναι μία ανάμεικτη τεχνοτροπία.

Γεννιέται ή γίνεται ο καλλιτέχνης;

Δεν ξέρω πώς να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση. Μπορώ να πώ μόνον αυτό που ξέρω για μένα. Άρχισα από μωρό να μουτζουρώνω τοίχους και βιβλία στο σπίτι, μετά στο δημοτικό να ζωγραφίζω στο μπλοκ. Με θυμάμαι να αντιγράφω μικρές εικόνες από κάτι μακρόστενες κάρτες που υπήρχαν μέσα σε σοκολάτες ή σοκοφρέτες. Ήμουν πολύ καλή στην αντιγραφή.

Μετά θυμάμαι να ζωγραφίζω τους παίχτες σε μια ομάδα ποδοσφαίρου και να μου ζητάνε οι συμμαθητές μου να το κάνω και στο δικό τους το μπλοκ. Αργότερα στο γυμνάσιο η αδερφή μου μού έμαθε τα μυστικά του σχεδίου, γιατί η ίδια είχε γραφτεί στην ABC. Αντιγράφω και εικόνες από βιβλία με τα μουσεία του κόσμου. Στη συνέχεια βάζω μπροστά μου απλές συνθέσεις ή ζωγραφίζω την αυτοπροσωπογραφία μου.

Στην τετάρτη γυμνασίου μαγεύομαι από ένα παιδί της παρέας μου, μεγαλύτερο από μένα, που πέρασε στην Καλών Τεχνών. Πήγα σε ένα φροντιστήριο προετοιμασίας για την σχολή, του Τάσου Ρήγα. Αυτός με έδιωξε λέγοντάς μου να τελειώσω πρώτα το λύκειο. Έτσι κι έγινε. Τελείωσα το λύκειο, μάλιστα πέρασα και νομική, αλλά την άφησα. Κατόπιν έκανα πέντε μήνες φροντιστήριο και πέρασα στην Καλών Τεχνών Αθήνας.

Υπάρχουν όμως και ζωγράφοι που άρχισαν αργά να ζωγραφίζουν, όπως ο Γκωγκέν που λένε ότι άρχισε να ζωγραφίζει στα 40. Άφησε οικογένεια, παιδιά και στρωμένη δουλειά και πήγε στην Ταϊτή όπου κι έκανε τα αριστουργήματά του.

Παίζουν ρόλο και τα ερεθίσματα που σου δίνει το περιβάλλον. Κι όταν νοιώθεις ότι έχεις την ικανότητα να σχεδιάζεις, μετά σού γίνεται ανάγκη. Ερωτεύεσαι αυτό που κάνεις. Δεν θέλεις να ξεχάσεις αυτόν τον έρωτα που σου δημιουργεί αυτή η κατάσταση κι έτσι συνεχίζεις.

Υπήρξαν άνθρωποι ή γεγονότα που σας έχουν βαθιά επηρεάσει;

Η οικογένειά μου. Ο πατέρας μου που μας έστελνε τις ζωγραφιές του από την εξορία: μία ζωγραφιά για το κάθε παιδί και μία για την «μαμίκα». Επίσης οι φίλοι και συναγωνιστές του μπαμπά μου.

Ο Δημήτρης Μεγαλίδης που έφτιαξε το λεύκωμα του Αγώνα με πορτραίτα των ανταρτών κι άλλων αγωνιστών, φτιαγμένα με μολύβι – πολύ καλά πορτραίτα, πολύ ωραία σχεδιασμένα.

Ο Γιάννης Μανούσακας που, μετά τα 70 του χρόνια, έγραψε πολλά βιβλία για την αντίσταση. Έφτιαχνε αετούς από ζυμάρι και μετά τους χρωμάτιζε και τους βερνίκωνε κι έδειχναν σαν να τους έχει σκαλίσει στο μάρμαρο.

Η αισθητική της μαμάς μου. Το πώς διακοσμούσε το σπίτι, πώς τοποθετούσε τα έπιπλα, τους πίνακες που διάλεγε, τα αντικείμενα, τα χρώματα των καλυμμάτων στα κρεβάτια. Έφτιαχνε μια πανέμορφη ατμόσφαιρα, πολύ ζεστή, οικεία, φιλική.

Η αδερφή μου που είναι πολύ καλή σχεδιάστρια. Πέρασε αρχιτεκτονική. Έπειτα οι σπουδές, οι φίλοι, τα πορτραίτα στην πιάτσα, οι δάσκαλοί μου Δημήτρης Μυταράς και Γιώργος Λάππας. Ακόμα κι οι δασκάλες χορού που είχα (αφρικάνικου Μαρία Μεντέζ και αυτοσχεδιασμού Τερέζ Βαντόμ.

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι σημάδεψαν τη ζωή μου, μ’ έκαναν να ερωτευτώ την τέχνη.

Ποιοί είναι οι αγαπημένοι σας ζωγράφοι;

O Βαν Γκονγκ με τις κινούμενες πινελιές του, ο Γκωγκέν, ο Μπονάρ, ο Τουλούζ Λοτρέκ, ο Ντεγκά, ο Νόλντε (Η ψυχή των λουλουδιών) και πολλοί άλλοι. Από Έλληνες ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ο Γουναρόπουλος, ο Εγγονόπουλος, ο Σπύρος Βασιλείου κ.α.

Το σχέδιο ή το χρώμα είναι πιο σημαντικό;

Για να πω την αλήθεια, ένα θέμα που είναι ζωγραφική με χρώμα πρέπει να έχει σχέδιο από κάτω. Δηλαδή οπωσδήποτε χρειάζεται να έχει αρμονία. Ακόμα και αφηρημένος να είναι ο πίνακας, αν δεν έχει μοιραστεί σωστά το χρώμα και οι ποσότητες εδώ κι εκεί, δεν θα είναι ωραίο στο μάτι. Επίσης μπορείς να σχεδιάσεις και με χρώμα.

Τι σημαίνει για εσάς η ζωγραφική; Γιατί ζωγραφίζετε;

Η ζωγραφική είναι γείωση, θεραπεία, εκτόνωση, συνειδητοποίηση και κατανόηση του κόσμου γύρω σου και του εαυτού σου. Η ζωγραφική είναι το αλεξίσφαιρό μου σε οτιδήποτε συμβαίνει γύρω μου που με πειράζει, είναι το κρησφύγετο, ο προστατευτικός σωλήνας μέσα στον οποίον αισθάνομαι ασφαλής. Όταν ζωγραφίζεις ή κάνεις οποιαδήποτε τέχνη μπαίνεις σ’ έναν διαλογισμό και μπορείς να γεννήσεις, ν’ αναπτύξεις πράγματα που δεν φαντάζεσαι.

Ποιός είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη στη σύγχρονη κοινωνία;

Πιστεύω πως ο καλλιτέχνης με την δουλειά του (και μιλάω για οποιονδήποτε κλάδο της τέχνης) βοηθάει τον θεατή να θυμηθεί κάτι που έχει ζήσει ή δει ή αισθανθεί ο ίδιος στην ζωή του, αλλά δεν του έχει δοθεί η ευκαιρία να το εκφράσει. Επίσης κάποιος τού επιβεβαιώνει αυτό που σκέφτηκε ή ονειρεύτηκε. Ρόλος του είναι και το να ξυπνήσει στους ανθρώπους την ανάγκη να εκφράσουν με κάποιο μέσο αυτό που νοιώθουν.

Πώς σας επηρέασε η συμμετοχή σας στην κοινότητα των υπαίθριων ζωγράφων της Ρόδου;

Η κοινότητα των υπαίθριων ζωγράφων στην Ρόδο ήταν ένα μεγάλο σχολείο για μένα. Εκτός από την εξάσκηση στο σχέδιο και στο χρώμα με ζωντανά μοντέλα τους τουρίστες, οι μέθοδοι δουλειάς που σκαρφιζόμασταν για να μοιράζεται η δουλειά σε όλους μας, η τριβή με τους συναδέλφους, οι συνεχείς ατέλειωτες συζητήσεις, οι Κυριακάτικες εκδρομές, το ότι τρώγαμε όλοι μαζί και πηγαίναμε για ποτό το βράδυ, όλα αυτά μετέτρεπαν την δουλειά σε μια συνεχή διασκέδαση.

Ήταν ό,τι καλύτερο γνώρισα και μάλιστα στα ωραιότερα χρόνια της ζωής μου. Δεν θα μπορούσα να κάνω πιο ευχάριστο επάγγελμα από αυτό έστω και μέσα από αντιξοότητες που συναντούσα, όπως αυτές που υπάρχουν σε όλες τις δουλειές.

Θα μπορούσε κανείς να κάνει διατριβή σε χαρακτήρες ανθρώπων. Καταλάβαινες πως δεν πρέπει να υποτιμάς κανέναν, γιατί καθένας έχει κάτι που δεν το έχει ο άλλος κι έτσι βοηθιόμαστε όλοι.

Ένας συνάδελφος από την πιάτσα, που δεν είναι πλέον στη ζωή, έλεγε ότι στο καράβι χρειάζονται όλοι, από τον μούτσο μέχρι τον καπετάνιο.

Πώς βλέπετε το μέλλον της τέχνης και του πολιτισμού στην Ελλάδα;

Πιστεύω ότι, όσο οι καλλιτέχνες ασκούν την τέχνη τους χωρίς φόβο αλλά με πάθος, θα νικούν την λαίλαπα του καταναλωτισμού και της τεχνολογίας.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΔΟΜΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, με δάσκαλο τον Δημήτρη Μυταρά, όπου αποφοίτησε το 1990 με βαθμό «άριστα».

Από το 2000 έως το 2005 σπούδασε για το δεύτερο πτυχίο της στον τομέα Γλυπτικής, στο εργαστήριο του Γιώργου Λάππα ενώ έχει παρακολουθήσει μαθήματα σκηνογραφίας στο εργαστήριο του Γιώργου Ζιάκα.

Από το 1988 έως σήμερα έχει παρουσιάσει την δουλειά της σε σειρά ατομικών και ομαδικών εκθέσεων.

Ομαδικές εκθέσεις

1999 “Prêt-Art-Porter”, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ / 2006 Art Park, Αρχίπολη, Ρόδος / 2007 Luleå Summer Biennial 2007, Σουηδία / 2007-9 & 2011 “Cheap Art”, Aθήνα / 2017 “Νature of Art”, Πάρκο Ροδίνι, Ρόδος

Ατομικές εκθέσεις

1992 Gallery BOSCH, Αθήνα / 1997 Gallery 24, Αθήνα / 1998 & 2003 Gallery ΑΣΤΡΑ Αθήνα / 2006 «Μεταχειρισμένα Ρούχα», «Θησείον» ΕΝΑ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ, Αθήνα / 2009 «Τι βλέπεις;», Γαλλικό Προξενείο, Ρόδος