Η βιολονίστα Κατερίνα Χατζηνικολάου διατελεί εξάρχουσα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (ΚΟΑ). Διαπρέπει στη μουσική σκηνή με μία εντυπωσιακή καλλιτεχνική πορεία. Η συμμετοχή της στο 3ο Φεστιβάλ Μουσικής Χάλκης Δημήτρης Κρεμαστινός μας έδωσε την ευκαιρία να την συναντήσουμε και να συνομιλήσουμε μαζί της.
Συνέντευξη στην Ευρυδίκη Κοβάνη
Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς και την πορεία σας. Πώς ένα μικρό κορίτσι από το Κιλκίς φτάνει να διαπρέπει εντός και εκτός Ελλάδας στην κλασική μουσική;
Στο Κιλκίς πέρασα τα πιο ευτυχισμένα χρόνια της παιδικής ηλικίας μου. Μεγάλωσα σε ένα χωριουδάκι το οποίο ονομάζεται Γοργόπη. Θυμάμαι να παίζω έξω στη φύση και να γυρίζουμε με το ποδήλατα μας στα σοκάκια του χωριού…πριν ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση μπει στη ζωή μου το βιολί.
Όταν ήμουν 4 ετών έβλεπα τυχαία στην τηλεόραση μία Κυριακή μία συναυλία με μια ορχήστρα. Ενθουσιάστηκα από τη μουσική και τα πολλά καινούρια όργανα που έβλεπα για πρώτη φορά στη ζωή μου. Οι γονείς μου είδαν τον ενθουσιασμό μου και με ρώτησαν αν θα ήθελα να μάθω και εγώ ένα από αυτά τα όργανα. Για κάποιον λόγο έδειξα το βιολί.
Οι γονείς μου δεν είναι μουσικοί και τους φάνηκε περίεργο ότι θέλω να μάθω βιολί σε μια τόσο μικρή ηλικία. Αποφάσισαν να ρωτήσουν τη νηπιαγωγό μου η οποία τους είπε ότι τώρα είναι η κατάλληλη ηλικία να μάθω βιολί. Έτσι έψαξαν να βρουν οι γονείς μου ένα ωδείο.
Το επόμενο ωδείο βρισκόταν στη διπλανή πόλη, τη Γουμένισσα. Έτυχε να έχω σαν πρώτη καθηγήτρια μία βιολίστρια η οποία είχε σπουδάσει στη Μόσχα. Η ρωσική σχολή μουσικής ανοίκει στις καλύτερες σχολές του κόσμου. Θυμάμαι ότι στο μάθημα ήταν αυστηρή η καθηγήτρια μου. Εμένα μου άρεσε να παίζω το νέο μου παιχνίδι και να μαθαίνω να το διαχειρίζομαι όλο και καλύτερα.
Μετά από έναν χρόνο αποφάσισαν οι γονείς μου να μετακομίσουν στη Γερμανία. Εκεί συνέχισα τα μαθήματα βιολιού και μπήκα στο πανεπιστήμιο του Düsseldorf σαν νέα φοιτήτρια όταν ήμουν 12 χρόνων. Οι σπουδές μου συνοδεύονταν από διάφορους διαγωνισμούς, διεθνή σεμινάρια και συναυλίες σε διάφορες αίθουσες του κόσμου.
Τι σας τράβηξε αρχικά στο βιολί και το διαλέξατε;
Αρχικά, η ομορφιά του ήχου του ήταν αυτό που με ενθουσίασε, αλλά στη συνέχεια, καθώς μεγάλωνα και μελετούσα το όργανο, συνειδητοποίησα ότι το βιολί απαιτεί αφοσίωση, πειθαρχία και ακρίβεια, κάτι που με προκαλούσε να γίνω καλύτερη μουσικός κάθε μέρα. Έτσι, το βιολί έγινε για μένα ένα μέσο προσωπικής έκφρασης και δημιουργικότητας, προσφέροντάς μου μια βαθιά σύνδεση με τη μουσική.
«Η σπινθηροβόλος ζωντάνια και δεξιοτεχνία», ιδιότητες μεταξύ άλλων που σας έχουν αποδοθεί από την Γερμανική εφημερίδα Rheinische Post είναι κάτι έμφυτο ή κάτι που καλλιεργείτε;
Σίγουρα, το πάθος για τη μουσική και η αίσθηση της εσωτερικής έκφρασης είναι στοιχεία που μπορεί κάποιος να τα φέρει μέσα του από μικρή ηλικία. Ωστόσο, αυτά τα χαρακτηριστικά δεν αρκούν από μόνα τους.
Η δεξιοτεχνία είναι κάτι που καλλιεργείται μέσα από ατελείωτες ώρες μελέτης. Η μουσική δεν είναι μόνο θέμα τεχνικής, αλλά και πώς αυτή η τεχνική μετατρέπεται σε ζωντανή και εκφραστική τέχνη. Η ζωντάνια που εκφράζω στη σκηνή προέρχεται από τη βαθιά σύνδεση με το έργο που παίζω και από την προσπάθεια να επικοινωνήσω αυτό το συναίσθημα στο κοινό.
Η αφοσίωση στην τελειότητα και η αγάπη για τη μουσική σε συνδυασμό με το έμφυτο ταλέντο είναι αυτά που δημιουργούν μια δεξιοτεχνία που φαντάζει αυθόρμητη, αλλά έχει δομηθεί με επιμονή και προσήλωση.
Τι σημαίνει για εσάς το να είστε εξάρχουσα στην ΚΟΑ; Τι ευθύνες συνεπάγεται αυτός ο ρόλος;
Το να είμαι εξάρχουσα στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών (ΚΟΑ) είναι για μένα μια μεγάλη τιμή και ευθύνη. Ο ρόλος αυτός σημαίνει να είσαι όχι μόνο ο πρώτος βιολιστής, αλλά και ο ηγέτης ενός μουσικού συνόλου που αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς πολιτιστικούς θεσμούς της χώρας. Ως εξάρχουσα, έχω την ευθύνη να καθοδηγώ την ορχήστρα μουσικά και να λειτουργώ ως σύνδεσμος μεταξύ του μαέστρου και των μουσικών.
Οι ευθύνες είναι πολλές, καθώς ο εξάρχων πρέπει να εξασφαλίσει την αρμονία και τη συνοχή των μελών της ορχήστρας, να δίνει το σωστό παράδειγμα και να προετοιμάζεται άριστα τόσο τεχνικά όσο και ερμηνευτικά. Είναι επίσης σημαντικό να μπορεί να διαχειρίζεται τις προκλήσεις και να προσαρμόζεται σε διαφορετικά μουσικά έργα και συνθέτες, διατηρώντας παράλληλα το υψηλό επίπεδο της ορχήστρας.
Από την άλλη, η χαρά που προσφέρει αυτός ο ρόλος είναι ανεκτίμητη. Το να βρίσκεσαι στο κέντρο μιας τόσο δυναμικής μουσικής ομάδας και να συμμετέχεις σε συναρπαστικές ερμηνείες είναι μια εμπειρία γεμάτη δημιουργικότητα και έμπνευση.
Η επικοινωνία με το κοινό μέσω της μουσικής, η αίσθηση της συνεργασίας με τους συναδέλφους μουσικούς και η δημιουργία μαγικών μουσικών στιγμών είναι ορισμένα από τα πιο συναρπαστικά στοιχεία αυτού του ρόλου.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για μία γυναίκα να ξεχωρίσει στον χώρο της κλασικής μουσικής; Αντιμετωπίσατε προκλήσεις;
Το να ξεχωρίσει μια γυναίκα στον χώρο της κλασικής μουσικής, όπως και σε πολλούς άλλους τομείς, μπορεί να είναι αρκετά δύσκολο, λόγω των ιστορικά ανδροκρατούμενων δομών και αντιλήψεων που εξακολουθούν να υπάρχουν σε ορισμένα περιβάλλοντα. Παρά το γεγονός ότι η κλασική μουσική στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο ταλέντο και τις ικανότητες, πολλές γυναίκες συχνά αντιμετωπίζουν προκλήσεις, όπως στερεότυπα και έλλειψη ίσων ευκαιριών, ειδικά σε θέσεις ηγεσίας, όπως αυτή του μαέστρου ή της εξάρχουσας.
Προσωπικά, αντιμετώπισα ορισμένες δυσκολίες, όπως το να χρειαστεί να αποδείξω τις ικανότητές μου σε καταστάσεις όπου η παρουσία μου ως γυναίκα έφερνε αμφιβολίες ή προκαταλήψεις. Χρειάζεται συχνά περισσότερη δουλειά και επιμονή για να κατακτήσει μια γυναίκα το ίδιο επίπεδο αναγνώρισης και σεβασμού με τους άνδρες συναδέλφους της.
Παρόλα αυτά, η κατάσταση έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, με πολλές γυναίκες να ξεχωρίζουν και να αναγνωρίζονται για το έργο τους. Οι προκλήσεις αυτές, αν και υπαρκτές, με ώθησαν να εργαστώ ακόμη πιο σκληρά και να μείνω αφοσιωμένη στο πάθος μου για τη μουσική. Είναι σημαντικό να παραμένουμε πιστές στον εαυτό μας και να μην αφήνουμε εξωτερικές δυσκολίες να μας αποθαρρύνουν.
Μιλήστε μας για την συμμετοχή σας στο Φεστιβάλ της Χάλκης. Πώς προέκυψε και τι θα ακούσουμε από εσάς;
Συμμετέχω για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ της Χάλκης. Είναι μεγάλη μου χαρά που μου δίνεται αυτή η ευκαιρία να παίξω ένα ρεσιτάλ για βιολί και πιάνο με τον πιανίστα, τον Απόστολο Παληό, έναν εξαιρετικό μουσικό και συνάδελφο με τον οποίο συνεργάζομαι τακτικά.
Θα παρουσιάσουμε ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει τα ωραιότερα έργα του τελευταίου αιώνα γραμμένα για βιολί και πιάνο. Θα αρχίσουμε με την «Σουίτα στο παλιό στυλ» του Α. Schnittke. Η σουίτα συνδυάζει το ύφος της παλαιάς μουσικής, εμπνευσμένο από την εποχή του Μπαρόκ, με σύγχρονες μουσικές τεχνικές.
Η “La Folia” του A. Corelli είναι ένα από τα πιο διάσημα έργα που βασίζονται σε ένα από τα παλαιότερα και πιο συχνά χρησιμοποιημένα θέματα στην ευρωπαϊκή μουσική. Η σύνθεση αρχίζει με μια απλή, χαρακτηριστική μελωδία που αναγνωρίζεται αμέσως, και καθώς εξελίσσεται, ο Corelli παρουσιάζει έντονες, δεξιοτεχνικές παραλλαγές που επιδεικνύουν τις τεχνικές και εκφραστικές δυνατότητες του βιολιού.
Η Σονάτα για βιολί και πιάνο του F. Poulenc είναι ένα έργο χαρακτηριστικό της γαλλικής μουσικής του 20ού αιώνα. Συνδυάζει έντονες αντιθέσεις λυρικές και δραματικές στιγμές, και αφιερώθηκε στον ποιητή Federico García Lorca.
Το πρόγραμμά μας περιλαμβάνει και ένα έργο του Μ. Θεοδωράκη για βιολί και πίανο. Εκτός από το γεγονός ότι είναι η εικόνα της Ελληνικής μουσικής, ο Θεοδωράκης έγραψε και κλασικά έργα.
Η πρώτη του σονατίνα, η οποία ονομάζεται και «Κρητική», έχει παραδοσιακά στοιχεία της κρητικής μουσικής και των χωρών, όπως τον Χανιώτικο. Η σονατίνα αφιερωμένη στον Μάνο Χατζιδάκη περιλαμβάνει επιρροές από τον ίδιο και ενσωματώνει χαρακτηριστικές μελωδίες του Χατζιδάκη.
Στο τέλος του προγράμματος θα παίξουμε τους Ρουμάνικους χωρούς του B. Bartok. Τα πέντε μέρη συνδυάζουν δυναμικά ρυθμικά μοτίβα και χαρακτηριστικά της ρουμανικής μουσικής παράδοσης με τις αρμονικές και ρυθμικές καινοτομίες του Bartοk.
Γεννιέται ή γίνεται ο καλλιτέχνης;
Μουσικός γίνεσαι με πολλή δουλειά, καλλιτέχνης γίνεσαι με ακόμα περισσότερη.
Τι σημαίνει για εσάς η μουσική;
Η μουσική είναι για μένα ένας τρόπος ζωής. Το να είσαι μουσικός επαγγελματίας σημαίνει να δουλεύεις 24 ώρες την μέρα. Η δουλειά μας καλώς κακώς είναι και ένα πολύ μεγάλο μέρος της ζωής μας.
Σε τι διαφέρει ο τεχνικά άριστος μουσικός από τον παθιασμένο καλλιτέχνη;
Δεν υπάρχει για μένα διαφορά. Για να μπορέσει ένας καλλιτέχνης να φτάσει σε υψηλό τεχνικά επίπεδο, να αφιερώσει τόσο χρόνο και κόπο, σημαίνει πως είναι βαθιά παθιασμένος με την τέχνη του.
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ
Η βιολονίστρια Κατερίνα Χατζηνικολάου χαρακτηρίστηκε από την Rheinische Post ως μουσικός με «σπινθηροβόλο ζωντάνια και δεξιοτεχνία». Από το 2023 κατέχει τη θέση της εξάρχουσας της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και αποτελεί την πρώτη γυναίκα εξάρχουσα στην ιστορία της ορχήστρας.
Έχει διατελέσει ως εξάρχουσα στην ορχήστρα Duisburger Philharmoniker στην Deutsche Oper am Rhein, καθώς επίσης και στην ορχήστρα Bergische Symphoniker. Πραγματοποίησε το ντεμπούτο της με τον μαέστρο Christoph Eschenbach ως σολίστ τον Ιούλιο του 2022.
Η Κατερίνα έχει διακριθεί με πρώτο βραβείο στα Golden Classical Music Awards, στον Διεθνή Διαγωνισμό Μουσικής eMuse, στον Διεθνή Διαγωνισμό Thöne και έχει βραβευτεί στον Διεθνή Διαγωνισμό Μουσικής του Λονδίνου και στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Νέων Σολίστ. Είναι επίσης κάτοχος του βραβείου Alois Kottmann.
Η σολιστική της καριέρα περιλαμβάνει εμφανίσεις σε αίθουσες όπως στη Φιλαρμονική της Κολωνίας, στο Carnegie Hall στη Νέα Υόρκη, στην Tonhalle του Ντίσελντορφ, στο rbb- Rundfunksaal του Βερολίνου, στο Βασιλικό Θέατρο Θεσσαλονίκης, στην Beethovenhalle της Βόννης, στη Laeiszhalle του Αμβούργου, στην Liederhalle της Στουτγάρδης και στο Φεστιβάλ Ruhrtriennale.
Έχει εμφανιστεί με την ορχήστρα Deutsches Symphonie-Orchester Berlin, τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Bremerhaven, τη Philharmonie Südwestfalen, την Κρατική Συμφωνική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, την ορχήστρα Neues Rheinisches Kammerorchester Köln, καθώς επίσης και με τις ορχήστρες Neue Philharmonie Westfalen και Cognimus Kollektiv.
Έλαβε υποτροφίες από το Tarisio Auctions, το Ίδρυμα Horst και Gretl Will και το Ίδρυμα Franz και Christel Kuhlmann. Έχει λάβει υποτροφία από το «Yehudi Menuhin-Live Music Now» και της έχει απονεμηθεί η υποτροφία NRW, το ταμείο υποτροφιών E.ON και μία υποτροφία DAAD.
Η Κατερίνα ξεκίνησε τις μουσικές της σπουδές στην Ελλάδα (Κιλκίς/Γουμένισσα) και συνέχισε στη Γερμανία, σε επίπεδο Pre-College, στο Robert Schumann Hochschule (Düsseldorf) με τον καθ. Alexander Kramarov. Είναι απόφοιτος Master της σχολής Hochschule für Musik und Tanz της Κολωνίας, όπου σπούδασε «Σόλο βιολί» με την καθηγήτρια Α. Δασκαλάκη, καθώς και «Μουσικολογία».
Με διάθεση να εξερευνήσει νέες καλλιτεχνικές προσεγγίσεις παράγει τα δικά της μουσικά βίντεο, τα οποία αντανακλούν τη δημιουργικότητά της ως μουσικού και την τεχνική δεξιότητα της ως βιρτουόζου σε πρωτότυπες συνθέσεις για βιολί σόλο.
About Author
