Ο Μάνος Αναστασιάδης είναι ένας από τους πιο δραστήριους εικαστικούς καλλιτέχνες της Ρόδου με ενεργό συμμετοχή στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή του νησιού.
Είναι διδάκτωρ στο Τμήμα Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής και άλλων τεχνών, δάσκαλος τέχνης και εκπαιδευτικός. Κυρίως και πάνω απ’ όλα είναι ένας σύγχρονος αναζητητής του νοήματος της ζωής μέσα από την τέχνη και την δημιουργία.
Η παρουσίαση του βιβλίου του «Σελίδες Ημερολογίου 1978-2021 για τη ζωγραφική, για την τέχνη και τη ζωή» που θα γίνει στο βιβλιοπωλείο Το Δέντρο το Σάββατο 19 Νοεμβρίου μας έδωσε την ευκαιρία για μία πολύ ενδιαφέρουσα, εφ’ όλης της ύλης συζήτηση μαζί του.
Συνέντευξη στην Ευρυδίκη Κοβάνη
Πώς γεννήθηκε το βιβλίο σας «Σελίδες Ημερολογίου 1978-2021 για τη ζωγραφική, για την τέχνη και τη ζωή»;
Δεν ήταν μια στιγμιαία υπόθεση η συγγραφή του, ήταν μια ανάγκη μου διαχρονική να καταγράψω τον αγώνα και την αγωνία μου για τον μαγικό δρόμο προς την τέχνη. Αυτόν τον δρόμο τον ανακάλυψα από τη στιγμή που ένιωσα πως τη ζωγραφική την είχα μέσα μου βαθιά.
Χρονολογικά το βιβλίο καλύπτει περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες. Πώς εξελίχθηκε η τέχνη και η ζωή σας μέσα σε αυτά τα χρόνια;
Από την πρώτη περίοδο της Καρπάθου, προς τα τέλη της δεκαετίας του ’60, η ζωγραφική φανερώθηκε στη ζωή μου σαν μια μεγάλη δίψα και ταυτίστηκε μ’ αυτήν. Αυτή η πρώτη περίοδος είχε πολύ μεγάλη σημασία για μένα.
Στη συνέχεια ανακάλυψα πολλά, γνώρισα και έμαθα γι’ αυτή τη μεγάλη τέχνη και δε σταμάτησα μέχρι σήμερα ν’ αναζητώ και να βρίσκω αυτά που με εκφράζουν περισσότερο κάθε φορά, έχοντας την ελευθερία να ερευνώ, να πειραματίζομαι με τις ιδέες, τα μέσα και τις τεχνικές μου κι έτσι πρέπει να κάνει ένας πραγματικός δημιουργός.
Οπωσδήποτε, η ζωή μου θα ήταν τελείως διαφορετική, αν δεν ερχόταν η ζωγραφική στο δρόμο μου.
Γεννηθήκατε στο Διαφάνι της Βόρειας Καρπάθου. Πώς επηρέασε αυτός ο τόπος την καλλιτεχνική σας εμπειρία;
Το Διαφάνι και η Όλυμπος της Καρπάθου ήταν ο γενέθλιος τόπος που μου έδωσε ζωή, φως και συναισθήματα, αντίληψη πραγμάτων και πρωτογενή εμπειρία μοναδική για ένα δημιουργό καθώς, ό,τι κι αν κάνεις στη ζωή, αυτά σε μεγάλο βαθμό το καθορίζουν και το διαμορφώνουν.
Αναμφίβολα, η καταγωγή επηρεάζει πολλά από τα χαρακτηριστικά, τις συνήθειες, τις αντιλήψεις και άλλα στοιχεία που συγκροτούν μια προσωπικότητα, την ιδιοσυγκρασία και τον χαρακτήρα της, από τα οποία εξαρτώνται και οι επιλογές στο δημιουργικό του οπλοστάσιο.
Το Διαφάνι και η Όλυμπος έχουν πολύ δυνατά φυσικά στοιχεία. Στις θάλασσές τους, στα βουνά, στη ζωή και προπάντων στους ανθρώπους τους, που υπήρξαν όλοι μοντέλα μου, στο φως, στον αγέρα, στις έναστρες νύχτες και στις λάμψεις του μεσημεριού, εκεί στη ζωντανή επαφή με τη φύση και όλα της τα πλάσματα κατάλαβα την ενέργεια και τη λειτουργία των πραγμάτων κι ανακάλυψα, μέσα απ’ αυτά, τα μεγάλα μυστικά της τέχνης.
Προφανώς σ’ αυτό συνέβαλαν και κάποιες συγκυρίες και γεγονότα, ακόμη και τυχαία, οι σπουδές μου και τα διαβάσματά μου, που συνέτειναν σε εμπλουτισμό και εμβάθυνση, όπως αναλυτικά αναφέρονται στο βιβλίο μου για το οποίο γίνεται λόγος.
Γενικά, ο χώρος αυτός υπήρξε από κάθε άποψη το πιο στέρεο, το πιο δυνατό, το πιο διαχρονικό σχολείο για ολόκληρη την πορεία μου.
Πότε νιώσατε μέσα σας για πρώτη φορά το κάλεσμα της τέχνης;
Σε πολύ μικρή ηλικία 6-7 χρόνων στο χωριό μου, στη βόρεια πλευρά της παραλίας υπήρχε μια μεγάλη επίπεδη σχιστολιθική πλάκα, όπως αυτή που έγραφαν πάνω της οι μαθητές του παλιού σχολείου με το κοντύλι. Εκεί επάνω ένιωσα αυθόρμητα για πρώτη φορά την ανάγκη να ζωγραφίσω ένα θαλασσοπούλι.
Για μερικά χρόνια στη συνέχεια με απορρόφησε ο αθλητισμός και υπήρξα καλός αθλητής του κλασικού αθλητισμού και ποδοσφαιριστής με διακρίσεις. Ειδικά στο ποδόσφαιρο, επειδή ήμουνα τεχνίτης και πολύ γρήγορος, οι αντίπαλοι με αντιμετώπιζαν πολύ σκληρά, με επικίνδυνους τραυματισμούς. Έτσι μια μέρα αποφάσισα να το σταματήσω.
Τότε για δεύτερη φορά ανακάλυψα ξανά τη ζωγραφική σε ηλικία 18 χρονών. Ξαναφούντωσε μέσα μου σαν μια μεγάλη φλόγα, που δεν μπορούσα να εξηγήσω.
Ένα από τα πρώτα έργα που ζωγράφισα το 1967 το χάρισα σ’ ένα θείο μου. Αυτό το έργο μού έδωσε μεγάλη αυτοπεποίθηση και δύναμη. Το σχέδιο του έργου, ένα δύσκολο προοπτικό σχέδιο, το είχα κάνει με μολύβι από το φυσικό σε προετοιμασμένο κάμποτο. Τα χρώματα της λαδομπογιάς τα έβαλα στο σπίτι με τη μνήμη και τη φαντασία μου και φαίνονται μαγικά.
Γι’ αυτό το πρώιμο έργο μου κάποιοι είπαν ότι ήταν το καλύτερο έργο της μεγάλης μου αναδρομικής έκθεσης στο Γαλλικό Κατάλυμα τον περασμένο Αύγουστο.
Ένα άλλο σημαντικό πρώιμο έργο μου ήταν το παιδικό πορτρέτο ενός εξαδέλφου μου. Σε λίγη ώρα τον είχα ζωγραφίσει εντυπωσιακά με όλα του τα χαρακτηριστικά και την ψυχολογία.
Αυτά και μερικά άλλα ακόμη που κράτησα από κείνα τα χρόνια μου έδωσαν κουράγιο και μ’ έπεισαν ότι τη ζωγραφική την είχα μέσα μου, ότι γεννήθηκα μ’ αυτό το χάρισμα, γεννήθηκα ζωγράφος.
Το ταλέντο ή οι επιλογές επηρεάζουν περισσότερο την εξέλιξη ενός καλλιτέχνη;
Ο καλλιτέχνης γεννιέται με στόφα, με χαρίσματα, με καταβολές, όμως διαμορφώνεται με οράματα, με σκληρή δουλειά, με έρευνα και πειραματισμό για να βρίσκει, με δημιουργική πνοή σε ότι κι αν κάνει.
Το ταλέντο, συνεπώς, είναι ένα σπάνιο χάρισμα που θέλει διαρκώς καλλιέργεια, επιμονή και διορατικότητα. Συχνά επίσης είναι απαραίτητες και άλλες ατομικές και κοινωνικές αρετές για να προχωρήσεις.
Ένας ζωγράφος βλέπει διαφορετικά τον κόσμο από ότι οι υπόλοιποι;
Η θητεία μου πολλά χρόνια στη διδασκαλία της τέχνης με έχει πείσει ότι πολλοί κοιτούν αλλά δεν βλέπουν. Βλέπω σημαίνει αισθάνομαι από την εικόνα που είναι ενώπιον μου, κατανοώ, διεισδύω, αποκωδικοποιώ, συσχετίζω, συνδυάζω κλπ.
Ένας ζωγράφος βλέπει με τα δικά του μάτια τον κόσμο και τον περνάει στο έργο του. Κάποιοι επιστήμονες π.χ. κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα έργα του Βαν Γκογκ με το πλούσιο χρώμα και την εξπρεσιονιστική ένταση γενικότερα οφείλονται σε μια κροταφική επιληψία που τον βασάνιζε και τον έκανε να βλέπει με αυτόν τον τρόπο τον κόσμο.
Ποιοι ζωγράφοι σας έχουν επηρεάσει;
Το να γεννηθείς μ’ ένα μεγάλο ταλέντο δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να μαθαίνεις απ’ τους άλλους δημιουργούς. Είναι αυτοί που θα σε βοηθήσουν ν’ ανοίξεις τον ορίζοντά σου περισσότερο, να πάρεις απ’ τις δικές τους κατακτήσεις, να οξύνεις τη φαντασία και τις γνώσεις σου, να προχωρήσεις.
Τέτοιοι ζωγράφοι υπήρξαν για μένα ο Βικέντιος Βαν Γκογκ, ο Πικάσο, ο Ματίς, ο Σεζάν, ο Φράνσις Μπέικον, ο Λεονάρντο, ο Μιχαήλ Άγγελος και αρκετοί άλλοι Έλληνες και ξένοι, που είχα την ευκαιρία να μελετήσω τα πρωτότυπα έργα τους με επισκέψεις εργασίας στην Ιταλία και Γαλλία την ώρα που έπρεπε.
Το σχέδιο ή το χρώμα είναι πιο σημαντικό για εσάς;
Προφανώς, για όλα τα έργα που έχουν για θέμα τους συγκεκριμένα αντικείμενα, φυσικά στοιχεία, πρόσωπα κλπ. το σχέδιο είναι απαραίτητο και μάλιστα το κατάλληλο σχέδιο, που ο ζωγράφος θα θελήσει να δώσει για το κάθε θέμα. Το σχέδιο σημαίνει οριοθέτηση μαζί και έκφραση κι ακόμη τονικό προσδιορισμό με την κλιμάκωση του φωτός κ.ά.
Για άλλα θέματα αφηρημένου προσδιορισμού ίσως το σχέδιο, ως προσδιοριστικό στοιχείο, να λειτουργεί προς την αντίθετη κατεύθυνση και δεν είναι απαραίτητο, αλλά μάλλον επιβλαβές.
Το σχέδιο γενικά είναι μια πολύ δύσκολη ιστορία, γιατί καταγράφει τον τρόπο που σκέφτεσαι, την ανάλυση και τη βαρύτητα που δίνεις σε επιμέρους χαρακτηριστικά του αντικειμένου, τον βαθμό κατανόησης και έκφρασης τελικά, κι αυτό είναι ένα πραγματικό άθλημα στην αισθητική μορφολογία, που χρειάζεται πολλές φορές χρόνια ολόκληρα για να το κατακτήσεις.
Από την άλλη το χρώμα προσθέτει ζωντάνια, ατμόσφαιρα, συμβολισμό, βάθος, κίνηση, αρμονία και αντιθέσεις ανάμεσα στα μέρη του έργου κ.ά.
Συνεπώς, το σχέδιο και το χρώμα λειτουργούν κατά συναυτουργία και αναλόγως με την περίπτωση αποκτά προτεραιότητα πότε το ένα και πότε το άλλο στοιχείο στην έκφραση του έργου.
Στην ιστορία της τέχνης π.χ. μίλησαν για το σχέδιο του Πικάσο και το χρώμα του Ματίς ως ιδανικές κατακτήσεις. Νομίζω κάτι τέτοια δε συνιστούν σοβαρές διατυπώσεις, γιατί ακολουθούν μια λογική κατακερματισμού μιας ολότητας, που εκπροσωπεί το έργο τέχνης.
Όταν αρχίζετε να ζωγραφίζετε έναν πίνακα υπάρχει ξεκάθαρα μέσα σας η εικόνα αυτού που θέλετε να δημιουργήσετε ή μέσα από την διαδικασία σάς οδηγεί και το ίδιο το έργο;
Είναι γεγονός ότι δεν υπάρχει μια μόνο απάντηση στο θέμα αυτό. Αν π.χ. θέλουμε να ζωγραφίσουμε μια λατρευτική εικόνα, που ακολουθεί κάποιο πρότυπο, τότε αυτό σε υποχρεώνει να ακολουθήσεις την καθαρή εικόνα του προτύπου. Αυτό κάνουν όλοι οι αντιγραφείς, κάτι που εγώ δεν θέλω να ακολουθώ.
Εμένα μου αρέσει η ελεύθερη και δημιουργική ζωγραφική, η βαθιά, η επεμβατική που δεν καταστρέφει την ουσία των πραγμάτων, αλλά αντίθετα την τονώνει και την ενισχύει.
Με αυτή την λογική η πορεία του έργου και η διαδικασία που ακολουθείς σε σπρώχνουν συχνά να κάνεις άλματα, αλλαγές στο χρώμα και τις αναλογίες κλπ. Γι’ αυτό ο Πικάσο έγραψε ότι το έργο τέχνης είναι μια διαδικασία καταστροφών.
Τι σας εμπνέει στη ζωή και στην τέχνη;
Πολλά, γι’ αυτό και η τέχνη μου έχει ευρύ φάσμα και ποικιλομορφία. Για παράδειγμα, μου αρέσει και με εμπνέει η αλήθεια, η ομορφιά, τα οράματα για την αγάπη και τον έρωτα, η δικαιοσύνη για ένα καλύτερο κόσμο χωρίς βία και εκμετάλλευση, η ζωή των απλών και τίμιων ανθρώπων, με εμπνέει ακόμη κι ο θάνατος, γιατί αποκαθαίρει και φέρνει την ανανέωση στη φθορά.
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη στην κοινωνία;
Δεν θα ήθελα να είναι ένας απλός τεχνίτης, όπως στον αρχαίο κόσμο, αλλά ένα πνευματικό και καλλιτεχνικό πρόσωπο με κάποιο κύρος και αξιοπρέπεια, λειτουργικό και αξιοσέβαστο, μια προσωπικότητα για να συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση και στη λιγότερη απανθρωπιά, για έναν κόσμο καλύτερο που να ταιριάζει στους ανθρώπους.
Σας ευχαριστώ.
Κι εγώ σας ευχαριστώ θερμά γι’ αυτή τη συνέντευξη. Περισσότερες και πιο σημαντικές απαντήσεις υπάρχουν στο βιβλίο μου «Σελίδες ημερολογίου».
Μάνος Αναστασιάδης
Ο Μάνος Αναστασιάδης είναι ζωγράφος και εικαστικός δημιουργός. Είναι διδάκτωρ στο Τμήμα Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με ελεύθερες σπουδές ζωγραφικής και άλλων τεχνών και υπήρξε δάσκαλος τέχνης και εκπαιδευτικός.
Η διαδρομή του στο χώρο της τέχνης χαρακτηρίζεται από τον ίδιο ως συναρπαστική, καθώς ανακάλυψε τη μαγεία της ζωγραφικής μέσα στη ζωή, τη φύση και τους ανθρώπους.
Η Κάρπαθος, η Ρόδος και άλλα νησιά του Αιγαίου τον βοήθησαν ν’ ανακαλύψει τα κύρια και πρωταρχικά στοιχεία αυτής της τέχνης, γι’ αυτό και θεωρείται κατά βάση αυτοδίδαχτος δημιουργός, με το πνεύμα που προσδιόρισε ο Πικάσο για όλους τους ζωγράφους μετά τον Βαν Γκογκ.
Αναμφίβολα, μεγαλύτερη εμβάθυνση στον τομέα αυτό έγινε με τις θεωρητικές του σπουδές και με τη μελέτη του έργου ορισμένων αγαπημένων του καλλιτεχνών, όπως και τεχνικών ζωγραφικής, μέσα από μεγάλη προσωπική έρευνα και πειραματικές εφαρμογές.
Βαθύς γνώστης των στοιχείων της παράδοσης και της νεωτερικότητας είναι σε θέση να επιλέγει κάθε φορά τα πιο κατάλληλα μέσα και τους τρόπους για πιο εκφραστικά αποτελέσματα στο κάθε θέμα. Για τον λόγο αυτόν το έργο του παρουσιάζει μια δυναμική ποικιλομορφία, θεματολογικά και εκφραστικά.
Έχει κάνει εκθέσεις στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, ενώ έργα του υπάρχουν σε Μουσεία (Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης Δήμου Ρόδου, Μουσείο Μπενάκη), δημόσιους φορείς και ιδιώτες συλλέκτες.
Το 1ο κανάλι της Γερμανικής Τηλεόρασης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού της χώρας μας, τον συμπεριέλαβε σε αναπτυξιακό του πρόγραμμά για την Ελλάδα, ως εκπρόσωπο της περιοχής μας στο χώρο της τέχνης, το οποίο αναμεταδόθηκε από την Αγγλική τηλεόραση.
Ιστορικοί και κριτικοί τέχνης έχουν ασχοληθεί με το έργο του (ο ακαδημαϊκός και κορυφαίος ιστορικός τέχνης Χρύσανθος Χρήστου είναι ένας από αυτούς).
Το 2014 η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δωδεκανήσου και το 2018 το Φεστιβάλ Καλλιτεχνικής Δημιουργίας Ροδίων τον τίμησαν ως έναν από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες της περιοχής μας για την συνολική του προσφορά και οι Εκδόσεις Μέλισσα τον συμπεριέλαβαν στο Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών, 16ος – 20ος αιώνας.
Ασχολήθηκε εντατικά με διάφορα ειδικά θέματα και πολιτιστικές δράσεις καλλιτεχνικών φορέων και δημοσίευσε, εκτός από επιστημονικές εργασίες και πολλά κείμενα για την τέχνη και τον πολιτισμό, επειδή θεωρεί ότι η τέχνη είναι βασικός φορέας δημιουργικής έκφρασης και συμβάλλει στον εξανθρωπισμό του ατόμου και της κοινωνίας.
About Author
